Shifobaxsh jismoniy tarbiyaning ta`sir mexanizmlari.
Shifobaxsh jismoniy tarbiyaning ta`sir mexanizmlari. Shifobaxsh jismoniy tarbiya (ShJT) – bu jismoniy tarbiya vositalarini kasallikni davolash, oldini olish va bemorlarni reabilitatsiyasi maqsadida qo`llashdir.
1.Neyro-reflektor-gumoral’ ta`sir – jismoniy mashqlar nerv retseptorlarining nospetsifik qo`zg’atuvchilari bo`lib hisoblanadilar. Ular nerv retseptorlariga ta`sir etib, markazga intiluvchi yo`l orqali MNSga boradilar. U erda gipofiz-gipotalyamus sistemasi orqali o`tib, retikulyar formatsiya va po`stloq ostida joylashgan har xil markazlarga ta`sir etib, impul’slarni o`zgartirilgan holda markazdan qochuvchi nerv yo`llari orqali patologik o`chog’iga qaytib tushadi va quyidagilarga olib keladi:
-qon va limfa aylanishi yaxshilanadi;
-modda almashinuv jarayoni faollashadi;
-biologik aktiv moddalarning ajralishi kuchayadi; -regeneratsiya va reporatsiya jarayonlari yaxshilanadi; -to`qima trofikasi yaxshilanadi.
Bunday ta`sirlar natijasida og’riq susayadi va qoladi, yallig’lanish holatlari kamayadi, spazmalitik ta`sirni yuzaga keltiradi. Shifobaxsh jismoniy tarbiyaning ta`sir mexanizmlari.
2.Kompensator (to`ldiruvchi) ta`sir – bunda organizmdagi patologik o`zgarishlar o`rni to`ldiriladi va patologik jarayonning avj olib ketishi-ning oldi olinadi. Masalan: nafas organlari kasalliklarida, nafas jarayo-nida ishtirok etuvchi mushaklarga mashqlar beriladi, ya`ni diafragmaga, qovurg’alar oralig’iga, elka kamariga, orqa mushaklariga. Hazm organlari kasalliklarida qorin oldi mushak pressiga mashqlar, tos tubi organlari kasalliklarida oraliq va anus sfinkteriga mashqlar va h.z.
3.Trofik ta`sir – qo`llanilayotgan jismoniy tarbiya vositalari ta`si-rida tomirlar kengayadi, qon aylanishi yaxshilanadi, modda almashinuvi yaxshilanadi, natijada jarohatlangan joyning trofikasi yoki oziqlanishi yaxshilanadi.
Patologik jarayonning rivojlanishi hisobiga organ va sistemalarning funktsional holatlarida buzilishlar kuzatiladi. ShJT vositalari bilan buzilgan funktsional holatlar yaxshilanadi va tiklanadi. Masalan: jarohat vaqtida singan suyak-larga gips qo`yiladi, bunda yaqin bo`lgan ikki bo`sh bo`g’im fiksatsiyalanadi. Natijada uzoq vaqtga qo`yilgan gips bo`g’imlardagi harakatlarni chegaralaydi, ularning qon bilan ta`minlanishi buziladi va mushaklar atrofiyaga uchraydi. Bemorlarga beriladigan jismoniy tarbiya vositalari bu holatlarni kamaytirishga, yo`qotishga va funktsiyasini yaxshilashga va qisqa vaqt davomida tiklashga qaratiladi. Shifobaxsh gimnastika muolajasi gips qo`yilgan birinchi kundan boshlab ochiq joylarga, bo`sh bo`g’imlarga beriladi. Gips olinganidan so`ng har xil mashqlar beriladi (tuzatuvchi, mexanoterapiya, muvozanatga, koordinatsiyaga va h.z) va ular yordamida buzilgan funktsiyalar yaxshilanadi va tiklanadi. Shifobaxsh jismoniy tarbiyaning ta`sir mexanizmlari.
