Kurash, boks va og’ir atletika bilan shug’ullanish gigienasi.
Kurash, boks va og’ir atletika bilan shug’ullanish gigienasi. Kurash yuksak kuch sifatlarini- absalut kuch ishlatishni, kuch chidamliligi (statik va dinamik chidamlilik) ni, to`satdan ishlatiladigan va tez-jadal ishga solinadigan kuch-quvvatni talab qiladi. Boks uchun yuksak darajadagi tezlik-kuch sifatlari hamda yaxshigina umumiy chidamlilik (aerobik funktsiya) zarur; bunday aerobik funktsiya ma’lum darajada kurashchilar uchun ham zarur bo`lib, ularga yakkama-yakka olishuv vaqtida sarf qilingan energiyaning bir qismini ta’min etish imkonini beradi. SHuningdek, bu mashg’ulot va musobaqalar jarayonida sportchilar kuch-quvvatini tiklab borishga ham yordam beradi. Og’ir atletika maksimal darajadagi kuch etakchi fazilat hisoblanadi.
Sportchining barcha turlarida kuch hamda tezlik-kuch potentsialidan samarali foydalanishni belgilovchi yuksak darajadagi harakatlar koordinatsiyasi zarur bo`ladi. Sportning bir qator boshqa turlarida og’ir atletikadan amaliy maqsadlarda, ya’ni kuch-quvvatni oshirish uchun foydalaniladi. Sportchilar mashg’uloti har tomonlama bo`lmog’i zarur. Zalda o`tkaziladigan mashg’ulotlar bilan bir qatorda, ochiq havoda ham mashq qilish- krosslar, , sport o`yinlari o`tkazish, chang’i tayyorgarligini mash-g’ulot qilish, suzish mashqlari o`tkazish va boshqa umumiy chidamlikni, tezlik-kuch sifatlarini, chaqqonlikni o`stiruvchi, chiniqishga yordam beradigan mashqlarni o`tkazib turishi lozim.
Pedagogik va gigieniknuqtai nazardan qaraganda, yosh sportchilarni tayyorlash masalasi ayniqsa muhim ahamiyatga egadir. Juda kichik yoshdan boshlab, umumiy jsimoniy tayyorgarlik mashqlarini boshlab yuborish va ana shu effektiv mashqlar fonida mahsus tayyorgarlik mashqlari elementini ham kundalik mashg’ulotlarga asta-sekin kiritib borish tavsiya etiladi. Sportning ushbu turlarida ayniqsa, boks, og’ir atletikada sportning boshqa barcha turlariga qaraganda mahsus tayyorgarlik mashqlariga o`hamda musobaqalarga ishtirok etishga xiyla kattaroq yosh davridan boshlab kirishiladi. Kurash, boks va og’ir atletika bilan shug’ullanish gigienasi.
Og’ir atletika bilan shug’ullanuvchi 10-14 yoshli bolalar va o`smirlar uchun kuch yuklamalarini cheklab quyish tavsiya etiladi.
Kuch-quvvat mashqlari haftasiga uch martadan ortiq o`tkazilmasligi kerak. Bu mashqlarning hammasi uchun ketadigan usmumyi vaqt 90 daqiqaga qadar bo`lishi mumkin; shu vaqtning 30 % ga yaqini og’ir tosh va shtangalar ko`tarishga bag’ishlanadi. SHtanganing massasi siltab ko`tarilgan vaqtda gavda massasining 60 %idan, shtangani ko`krakka olib ko`tarish vaqt ida gavda massasining 70 % idan ortiq bo`lmasligi kerak.
Boks bilan shug’ullanuvchi bolalar uchun zarb urilgan vaqtda jarohatlanishdan saqlaydigan mahsus o`quv qulqoplari kiyib mashq qilish taklif etilgan. Zarb urgan vaqtda boshning tez-tez jarohatlanishi, ayniqsa, nokdaun va nokautlar vaqtida sodir bo`ladigan jarohatlar asab tizimining ahvoliga salbiy ta’sir ko`rsatadi. SHuning uchun yuqorida taklif etilgan mahsus o`quv qo`lqoplaridan foydalanishni art qilib qo`yish shug’ullanuvchilar salomatligini saqlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Barmoqlar jarohatini profilaktika qilish uchun ularni mahsus bint bilan o`rab chiqish tadbiri qo`llaniladi. Lab va tishlarni himoya qilish uchun bokschilar yumshoq rezinadan tayyorlangan mahsus tish qolip (kapa) lardan foydalaniladilar. Kapani yaxshilab chayib tashlab undan keyin ishlatish kerak, uni vaqti-vaqti bilan suvda qaynatib olish hamda toza ellofan paketda saqlash lozim; undan faqat individual tarzdagina foydalanish kerak.
Og’ir atletikachilar umurtqa pog’onasini, tizza va tirsak bo`gimlarini mustahkamlash uchun mahsus belbog’lar va elastik bog’ich-povyazkalardan foydalaniladilar. Kurash va boks mashg’ulotlari vaqtida jarohatlarning oldini olish uchun yosh sportyailarning yangi texnik priyom-larini egallayotgan vaqtlarida ko`proq darajada umumiy jismoniy tayyorgarlik bilan mashg’ul bo`lishlari kerak; sport sohasidagi yangi texnik priyomlarni o`rganish vaqtida hujum qilish va himoya qilish usullari ham albatta kompleks tarzda o`rgatilishi shartdir.
Kurash va boks tushayotgan sportchilar bir-birlari bilan bevosita aloqada bo`lishi havo-suvdan va teri orqali o`tadigan inektsiyalarning yuqishi uchun sharoit yaratadi. SHuning uchun bu ishda shifokor, pedagog nazorati hamda har bir kishi o`z-o`zini nazorat qilib turishi, kasal sportchilarni esa boshqalardan holi joyga alohida yotqizish va davolash zarur.
Sportchilarni boshqa vazn kategoriyasiga o`tkazish uchun ularning azn massasini tezroq kamaytirishga urinish yoki yosh, o`sib kelayotgan sportchilarning vaznini ular ovqatini chegaralab qo`yish yo`li bilan butun musobaqa davomida bir xilda saqlab turishga bo`lgan urinishlarga chek quyish kerak. Suyuqlikning tez kamayib ketishi sportchi salomatligiga va uning ish qobiliyatiga salbiy ta’sir ko`rsatadi. Ovqatni chegaralab quyish esa organizmga uning energetik rezervlarini tiklash imkonini berish u yoqda tursin, hatto tuzilish jihatidan tiklanishi hamda to`qimalarning o`sishidagi plastik jarayonlarni ham ta’min eta olmaydi.
Sportchilar jaroxatlanishining oldini olish uchun mashg’ulot o`tkaziladigan joyning gigienik talablarga muvoiq keladigan bo`lishi muhim rol o`ynaydi. Xonalarni yaxshilab supirib-sidirib va shamollatib turish, gilamlarni, ringni, shtangachilarning maydonchalarini tozalab turish zarur. Xonalarni zararsizlantirish uchun va ayniqsa, eng muhimi-kurash maydonidagi gilam-to`shaklarni zararsizlantirishda bakteritsid lampalar yaxshi effekt beradi. Bunda ring tevaragida va kurash maydoni-gilami tevaragida 1,5-2 m xavfsizlik zonasi bo`lishi kerak.
