Yurak qon tomirlar tizimi kasalliklariga qisqacha xarakteristika.
Yurak qon tomirlar tizimi kasalliklariga qisqacha xarakteristika. Dunyo cog’liqni caqlash tashqilotining bergan ma`lumotiga ko`ra yurak qon-tomir kasalliklari barcha mamlakatlarda boshqa kasalliklar ichida birinchi o`rinda turadi. Buning asosiy sababi jismoniy mehnatning kamayib ketganli va asab tizimi zo`riqishining kuchaygganligidir. Bu kasalliklar xozirgi paytda o`lim va mayiblikni asosiy sababchisi hisoblanadi.
Yurak qon-tomir tizimi kasalliklariga uyidagi kasalliklar kiradi:
ateroskleroz, yurakning ishemik kasalliklari (stenokardiya va miokar infarkti), gipotenik va gipertonik kasalliklar, miokardit, miokard distrofiyasi, endokardit, yurak parogi va boshqalar.
Ateroskleroz – lipid va kal’tsiy tuzlari tomirlarning ichki devorida yig’ilib arteriya bo`shlig’ining torayishi, tomir devorlarining dag’allashuvi bilan ifodalangan arteriyalarning surunkali tizimli kasalliklaridir.
Yurak ishemik kasalligi (YuIK)
Yurak muskullarini qon bilan ta`minlaydigan toj arteriyalarning aterosklerotik o`zgarishi sababli rivojlanadigan bu xastalik xozirgi kunda dunyoda eng ko`p tarqalgan kasallik xisoblanadi. Bu kasallik quyidagi ko`rinishlarda namayon bo`ladi: stenokardiya, miokard infarkti va infarkdan keyingi kardioskleroz. Bu kasalliklar giperxolesterinemiya, gipertoniya, chekish, kam xarakatchanlilik, semizlik, qandli diabet, stress va irsiy omillar natijasida kelib chiqadi.
Stenokardiya – yurak mushaklarining kislorodga bo`lgan extiyoji bilan kislorodni qon bilan etib kelishi orasidagi muvozanatning buzilishidan iborat kasallikdir. Surunkali yurak ishemik kasalliklarining eng ko`p uchraydigan turlaridan biri bo`lib, asosan (90 foiz) toj arteriyalarining aterosklerozi tufayli rivojlanadi. Shuningdek u tomirlarni o`smalar ezib qo`yganda va kishi ruxan qattiq istirob chekanda (10 foiz xollarda) uchraydi.
Miokard infarkti – o`tkir kasallik bo`lib, uni asosan yurak mushagidagi ishemik nekroz o`chog’i keltirib chiqaradi. Keyincha u ateriosklerozdan keyin rivojlanadi. Ba`zan miokard infarkti toj arteriyalarining trombozi yoki aterosklerotik bulakchaga qon quyilishidan rivojlanishi mumkin.
Miokard infarkti 2 xil katta va kichik o`choqli bo`ladi. Yurak mushagining butun qalinligida rivojlangan infarkt transmural, epikardga yaqin bo`lgani subepikardial, endokardga yaqin bo`lgani esa subendakardial infarkt deb yuritiladi.
Chap qorinchaning old devorida infarkt o`chog’i uchrashi jixatidan birinchi o`rinda turadi. 2 o`rinda orqa devori, 3 o`rinda qorinchalararo to`siq devorining mushagi va nixoyat, oxirgi 4 o`rinda so`rg’ich mushaklari turadi.
Yurak marominiig buzulishi (artimiya)
Yurak maromining buzulishi artimiya deb ataladi. Artimiyalar yurak miokardlarining avtomatizm va o`tkazuvchanlik xususiyatlari anatomik jaxatdan o`zgarganda ro`y beradi. Yurak faoliyati tezligi va maromi buzilishining quyidagi turlari farq qilinadi:
- Sinus tugunining avtomatizmi (impuls xosil bo`lishi uzatilish tartibi) izdan chiqsa, sinus taxikardiyasi, sinus bradikardiyasi va sinus aritmiyasi yuzaga keladi;
- yurakmushaklarining ba`zi qismlarida (sinus tuguni bundan mustasno) faol impuls o`chog’i paydo bo`lganda ektopik aritmiyalar ro`y beradi. Bunda navbatdan tashqari qisqarishlar (ekstrosistoliya) kuzatiladi;
- yurakning o`zgaruvchanlik faoliyati impulsning bo`lmachalaridan qorinchalarga o`tish yoki qorinchalar ichidan o`tishi buzilganda turli xil to`siqlar paydo bo`ladi;
- yurakning qo`zg’aluvchanlik, o`tkazuvchanlik va qisqaruvchanlik qobiliyati buzilganda tebranma (titroq) artimiya vujudga keladi. Yurak qon tomirlar tizimi kasalliklariga qisqacha xarakteristika.
