Umurtqa pog’onasidagi yashirin xastalik.

Umurtqa pog’onasidagi yashirin xastalik

Umurtqa pog’onasidagi yashirin xastalik. Bir paytlar xalq orasida umurtqa churrasi (grija) faqat yoshi katta kishilarda kuzatiladi, degan qarashlar mavjud edi. Ammo bugungi kunda hatto 8-25 yoshli yigit-qizlarda ham disk churrasi, protruziya xastaliklari uchrayotganiga guvoh bo`lyapmiz.

Shu bois ularning kelib chiqish sabablari va bartaraf etish usullari xususida ma`lumotga ega bo`lish maqsadida Nogironlarni reabilitatsiya qilish va protezlash milliy markazi Umurtqa pog’onasi kasalliklari bo`limi rahbari, tibbiyot fanlari doktori Alisher SATTOROV bilan suhbatlashdik.

— Afsuski, bugungi kunda disk churrasi ko`p uchraydigan kasalliklar sirasidan o`rin olgan. Statistik ma`lumotlarga ko`ra, disk churrasi 30 yoshdan katta aholining 80 foizida, 40 yoshdan oshgan kishilarning 90 foizida uchrashi, ammo yuztadan beshtasida og’riqqa sabab bo`lib, o`zini namoyon etishi mumkin. Umurtqa pog’onasidagi yashirin xastalik.

Umurtqa pog’onasi — suyak-mushak tizimi orasida eng nozik a`zo bo`lishiga qaramay, uchta muhim vazifani bajaradi: qomatni tik tutib turish, harakat, orqa miyani tashqi muhit ta`siridan himoyalash. Har bir umurtqa tanasi orasida disk joylashgan. Umurtqalararo disk fibroz halqa va pulpoz yadrodan iborat. Birgina qaltis harakat ham fibroz halqaga zarar etkazishi va natijada pulpoz yadrosidagi shilliq suyuqlik oqib ketishi mumkin. Bu esa, o`z navbatida, orqa miya siqilishiga va churra hosil bo`lishiga olib keladi.

— Aksariyat bemorlarda disk churrasi aniqlanguncha biroz ovora bo`lishadi. Boisi bo`yin sohasi churrasi bemorning yurak atrofi, elkasida, qo`lida sanchiq bo`lishi boshqa kasalliklar alomatlari sifatida namoyon bo`ladi. CHurraning asosiy alomatlari xususida to`xtalib o`tsangiz.

— Aksariyat hollarda osteoxondroz kasalligining asorati, jarohat olish, qomatning noto`g’ri shakllanishi, kam harakatlilik, ortiqcha vazn, noqulay ish tartibi (uzoq vaqt o`tirib ishlash) disk churrasining asosiy sabablari bo`lishi mumkin. SHu bois avtomobil’ haydovchilari, komp’yuter oldida to`rt soatdan ko`p o`tiradiganlar, qiyin yumush yoki sportning og’ir turlari bilan shug’ullanuvchilar bunday kasallikka moyil bo`lishadi. SHu bilan birga, nafaqat jismoniy harakat, balki ortiqcha qizib ketish, issiq vannalar, elvizak, sovqotish ham shu kasallikni keltirib chiqarishi mumkin.

Bel va bo`yin umurtqa churrasi avvaliga protruziya, ya`ni shifokorlar tili bilan aytganda, «churraning bolasi» paydo bo`ladi. Vaqtida aniqlanib, kerakli muolajalar qilinmasa, u 3 mm.dan kattalashgan sayin churraga aylanib boradi. Protruziya, asosan, bir joyda ko`p o`tirib ishlaydiganlarga xos kasallik. Boisi stulda o`tirgan kishi umurtqasiga og’irlik tushib, natijada protruziya yuzaga keladi. Yuqorida aytganimizdek, ayrimlarda 3 mm. protruziya bo`lsa ham bezovta qilmasligi, hatto bemor bu haqda bilmasligi, ammo 1 mm. protruziya esa asab tolalarini siqib qo`yishi oqibatida og’riq berishi mumkin. 13 yashar qizaloqda jarrohlik operatsiyasi o`tkazishga to`g’ri kelgan. Boisi protruziya churraga aylanganda ham o`zi haqida ma`lum qilmagan.

Churra bel-dumg’aza umurtqa, bo`yin umurtqasi va juda kam hollarda ko`krak umurtqa sohalarida uchraydi. Bel dumg’azasi churrasi bor kishilarda bel og’rig’i, shu bilan birga, oyoq va dumba qismida sanchiq paydo bo`ladi, oyoq uvishadi. Bo`yin churrasida esa bemorni bosh, bo`yin, elka qismidagi og’riq, shuningdek, bosh aylanishi, qon bosimining oshishi, qo`l va barmoqning uvushishi bezovta qiladi. Ko`krak umurtqa sohasidagi churra esa bemorda yurak atrofidagi og’riq bilan kechadi.

Protruziya va boshqa umurtqa pog’onasi xastaliklariga rentgenografiya, komp’yuter tomografiya, magnit rezonans tomografiya ma`lumotlari yordamida tashxis qo`yiladi.

— Ayrim kishilar churrani jarrohlik usuli yordamida bartaraf etish — muammoga echim, deb o`ylaydi. Malakali shifokor sifatida bu haqda fikringiz qanday?

— Ha, bemorlarim orasida operatsiya qiling, deb keladiganlar ko`p uchraydi. Ammo men uchun jarrohlik operatsiyasi eng so`nggi chora. Umurtqa pog’onasi bo`ladimi, bo`yin qismidagi churrami, albatta, avvalo, uni davolash kerak. Umurtqa pog’onasi disk churrasini davolash bemorning klinik va qo`shimcha tekshiruvlariga asoslanib, konservativ yoki operativ (jarrohlik) usulda amalga oshiriladi. Shifoxonamizda disk churrasini konservativ usulda davolashda komp’yuterli traktsiya, magnit, lazer, elektroforez, massaj, davolovchi jismoniy tarbiya mashqlaridan foydalaniladi. Umurtqa pog’onasidagi yashirin xastalik.

Nogironlarni reabilitatsiya qilish va protezlash milliy markazimizda disk churrasini operatsiya qilish YAponiya granti orqali keltirilgan eng zamonaviy endoskop apparati orqali amalga oshiriladi. Bunday zamonaviy uskunalar nafaqat bemorda tezkor muolajalarning ta`sirchanligini oshiradi, shuningdek, operatsiyadan keyin uning tez orada oyoqqa turib ketishi va asoratlarning yuzaga kelmasligi bilan ahamiyatlidir.

— Disk churrasi profilaktikasi va uning yuzaga kelishi oldini olishda nimalarga e`tibor qaratish lozim?

— Kasallikning oldini olish uchun, avvalo, farzandlarimizni kichikligidanoq jismoniy chiniqtirishimiz lozim. Xususan, umurtqa pog’onasi atrofi mushaklari hamda qorin mushaklarini press yordamida mustahkamlash, turli mashqlar yordamida chaqqonlikni shakllantirish lozim.

Shuningdek, doimo bir xil holatda o`tirib ishlaydiganlarga har ikki soat oralig’ida xonada yurish va engil mashqlarni bajarishni tavsiya etamiz. Hatto uzoq vaqt tik turish yoki o`tirish ham tana va oyoqni zo`riqtiradi. Boisi yoshlarda kuzatilayotgan churra sabablarining aksariyati komp’yuter oldida soatlab o`tirish ekaniga guvoh bo`lyapmiz.

Umurtqa pog’onasi atrofi mushaklarining dinamik zo`riqishi va deformik buralishidan ham ehtiyot bo`lish lozim. Tosh va disk uloqtirish, koptokchani raketka bilan urishdagi qaltis harakat ham churraga sabab bo`lishi mumkin. Ayniqsa, bunday holatlar katta yoshli kishilarning jismoniy mashg’ulotlar bilan shug’ullanishida tez-tez takrorlanadi. Bemorlardan biri ilgari hech qanday bel og’rig’idan shikoyat qilmagan va jismoniy tarbiya mashg’ulotidan so`ng bukchayib qolganini ma`lum qildi. Bunday vaziyatda katta yoshli kishilarga jismoniy harakat xavflimi, degan savol tug’iladi. Yo`q, albatta. Faqat gavda og’irligi, suyak paylari avvalgidek mustahkam emasligini hisobga olib, engilroq mashqlar bajarishi maqsadga muvofiqdir.

Mavzular.

manba

Read more articles

Fikr bildirish