Tashqi nafas olish organlarini funktsional xolatlarni baxolash metodlari.

Tashqi nafas olish organlarini funktsional xolatlarni baxolash metodlari

Tashqi nafas olish organlarini funktsional xolatlarni baxolash metodlari.Nafas olish organlarini funktsional holatini baholashda eng muhim yo`nalishlardan biri bo`lib, o`pkani tiriklik sig’imini o`lchash hisoblanadi. Buni sprometr yordamida aniqlanadi. Hozirda sport sohasida keng qo`llaniladigan oddiy funktsional sinalmalariga quyidagilar kiradi.

Rozental sinalmasi – bunda tekshiruvchini statik xolatda besh marta 15 sek. Oralatib, o`pkasining tiriklik sig’imi aniqlanadi va ular solishtiriladi. Sog’lom odam va tayyorgarlik ko`rgan sportchilarda solishtirish o`pkaning tiriklik sig’imi bir xildan iborat ekanligini ko`rsatadi. Uning kamayib borishi esa nafas olish organlarida kamchiligi bor, charchagan va ko`p shug’ullangan kishilarga xosdir.

Shafranovskiy sinalmasi– dinamik sinalma bo`lib, bunda oldin o`pkani tiriklik sig’imi tinch xolatda o`lchab olinadi, ungacha tekshiriluvchi uch minut davomida o`rnida minutiga 180 qadamdan iborat yugurish mashqini bajaradi. Shundan keyin yana o`pkaning tiriklik sig’imi mashqni bajarib bo`lgandan keyinoq hamda 1,2,3 minut o`tgandan keyin o`lchanadi. Tayyorgarlik ko`rgan  sportchilarda o`pkani tiriklik sig’imi yugurgandan keyinoq 200 ml.gacha o`zgaradi va 3 min. o`tgandan keyin organizmni funktsional holati tiklanadi. Yomon tayyorgarlik ko`radigan sportchilar va kasallarda bu ko`rsatkich 200-500 ml. gacha pasayishi mumkin va 3 minut davomida organizm tiklana olmaydi.

Shtanga sinalmasi-bunda tekshiruvchi chuqur nafas olib, nafas olish protsessini to`xtatadi. Bu xolatda qo`l bilan burnini siqadi, nafas olmasdan anchagacha tura olishi aniqlanadi. Odatda shug’ullanmagan shaxslarda bu 40-60 sekund, sport bilan shug’ullanganlarda 60 sekunda 2-2,5 minutgacha bo`lishi mumkin. Tayyorgarlik darajasini oshib borishi bilan bu ko`rsatkich oshib boradi, charchaganda esa kamayadi. Jismoniy og’irlikni tekshiriluvchiga ta`sirini   aniqlashda tinchlik xolatda o`pkani tiriklik sig’imi o`lchab olinadi, so`ngra u 20 marta o`tirib-turish mashqini bajaradi. Bu mashqni bajargandan so`ng 1 sekunddan so`ng tekshiriluvchi 2 bor nafasini to`xtatadi. Buning natijasini sog’lom kishilarda birinchisiga nisbatan 2 barobar kamaysa, sog’ligi yomonlarda 3 va undan yuqori darajada kamayib ketadi. Tashqi nafas olish organlarini funktsional xolatlarni baxolash metodlari.

Genchi sinalmasi-(xavoni organizmdan chiqarib yuborgandan so`ng to`xtatish). Tekshiruvchi to`liq nafas chiqarib va nafas olgandan so`ng yana nafas chiqaradi va xavoni olishni to`xtatadi. Sog’lom shug’ullanmaydiganlardi bu 20-30 sekundni tashqil etadi, sog’lom sportchilarda  esa bu 30-90 sekundni tashqil etadi.

Agarda Genchi sinalmasi, Shtanga sinalmasidan keyinoq bajarilsa yoki boshqa test va sinalmalaridan keyin bajarilsa ularni bajarish orasida kamida 5-7 minutlik dam olish vaqti bo`lishi shart. Chunki bu davrda organizm tiklanib oladi. Ushbu sinalmalarni ayollarga qo`llashda erkaklarga nisbatan 10-15 foiz normalarni kamaytirib olamiz. Bu xolat boshqa test va sinalmalarga ham xosdir.

Mavzular.

manba

Read more articles

Fikr bildirish