Sportchining individual hususiyatlariga bog’liq jarohatlanish sabablari.
Sportchining individual hususiyatlariga bog’liq jarohatlanish sabablari. Mazkur guruhda sportchini jismoniy, texnik, umumiy, maxsus, ruhiy emotsional va irodaviy tayyorlanganlik darajasini uni oldiga qo`yilgan vazifani murakkablik darajasiga mos kelmasligi bilan bog’liq sabablar kiradi. Bunday nomuvofiqlik uzoq tanaffus, o`tkazilgan kasallik va jarohatlardan so`ng kuzatiladi.
Texnik-taktik nomukammallik tufayli tyanch-harakat apparati jarohatlarini ko`p qismi quyidagi sport turlari guruhlaridakuzatiladi: yakkakurashda – 41,6 %; murakkab koordinatsion – 35,7 %; texnik – 35,3 %; o`yinlar – 34,3 %.
Mazkur sport turlarida eng yuqori jarohatlanish ko`rsatkichlari maxsus mashqlar va usullarni bajarishda kuzatiladi. Bu ko`rsatkichlar individual tafovutlarga ega bo`lib, 53,1 % (tezkor – kuchlanishli sportchilarda)dan 91,1 % (murakkab koordinatsion turlarda)gacha o`zgaradi. Nomaxsus yordamchi mashqlarni bajarishda jarohatlar soni sezilarli darajada kamdir: jarohatlanish ko`rsatkichi 8,8 % (murakkab koordinatsion sport turlari)dan 46,9 % (tezkor – kuchlanish sport turlarida)gacha kuzatiladi. TSiklik va o`yin sportturlarida yondoshtiruvchi va umurivojlantiruvchi mashqlarni bajarishda jarohatlanish ko`rsatkichlari yuqori: 29,1 % va 20,5 % .
Tadqiqot ma`lumotlari ko`rsatishicha, barcha jarohatlar ko`rsatib o`tilgan ob`ektiv sabablar yoki murakkab maxsus usullar va mashqlarini bajarishdagi texnik xatolar sababli kelib chiqadi.
Ko`p qirrali o`quv-mashq qilish jarayoni sportda yuqori natijalarga erishishga zamin yaratadi. jarayon davomida sportchi turli mushak guruhlarini tanlab chiniqtiradi, suyaklar va bo`g’imlarni mustahkamlaydi, harakatlar koordinatsiyasini takomillashtiradi.
Har bir sportchi jarohatlanishdan o`zini ehtiyot qilishi kerak. Bunda u o`zini qanday xavfga qo`yayotgani vaqanday jarohatlar bo`lishi mumkinligini bilishi lozim. Sportchi o`zi tanlagan sport turiga xos xususiyatlarni yaxshi bilishi kerak: bu jarohatlanishni oldini olishga imkon beradi.
Jarohatlanish mexanizmi
Sportchilarda tayanch-harakat apparati jarohatlarini kelib chiqishi mexanizmi o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lib, murakkab biomexanik jarayondan iboratdir. Unda quyidagi omillar etakchi rol o`ynaydi:
- jarohatlantiruvchi kuch ta`sir qiladigan joy (bevosita, bilvosita, kombinatsiyalashgan mexanizmlar);
- jarohatlovchi ta`sir kuchi (to`qimaning fiziologik pishiqligidan ustun bo`lgan yoki bo`lmagan);
- jarohatlovchi ta`sirini takrorlanish chastotasi (bir vaqtda sodir bo`luvchi, o`tkir, takroriy va surunkali qaytalovchi jarohatlar).
Bevosita jarohatlanish mexanizmi (yiqilish, to`qnashuv, zarba va h.k.) jarohatlovchi kuchni ta`sir qilish nuqtasi bevosita shikastlanish sohasida joylashadi.
Bilvosita mexanizmda jarohatlovchi kuchni ta`sir qilish nuqtasi shikastlanish sohasidan uzoqda, distal yoki proksimal joylashadi. Bunda jarohat bukilish, yozilish, buralish yoki ularni birgalikda kelishi natijasida kelib chiqadi. Mazkur mexanizm bo`g’inlarni ichki shikastlanishi (kapsula – bog’lam tuzilmasi, menisklar, bo`g’inichi va uzilishi bilan kechadigan suyak sinishlari) uchun xosdir.
Jarohatlanishni kombinatsiyalashgan mexanizmi bitta emas, balki ko`plab jarohatlovchi omillarni ta`sir qilishi bilan bog’liq. ya`ni, bevosita va bilvosita mexanizmdagi jarohatlovchi kuchni bir vaqtda ta`sir ko`rsatishi kuzatiladi.
Jarohat mexanizmini bilish sport shifokori uchun muhimdir, chunki patologiyani yuzaga kelish mexanizmini to`g’ri tushunishga yordam beradi va shikastlanishni to`g’ri aniqlashga imkon beradi. Jarohatlanish chastotasi, ya`ni jarohatlovchi ta`sirotni to`qimalar, mushaklar, bo`g’inlarga ta`sir ko`rsatishini takrorlanish diagnostika uchun muhim ahamiyatga ega. Bir vaqtli (o`tkir) surunkali qaytalovchi jarohatlar; shuningdek, jarohatlovchi ta`sirni nisbiy kattaligi (kuchi) farqlanadi. Sportchining individual hususiyatlariga bog’liq jarohatlanish sabablari.
