Sportchilarda tayanch harakat apparati jarohatlari va kasalliklari tasnifi.

Sportchilarda tayanch harakat apparati jarohatlari va kasalliklari tasnifi

Sportchilarda tayanch harakat apparati jarohatlari va kasalliklari tasnifi.Maxsus travmatologik adabiyotlarda barcha jarohatlovchi omillar fizik, kimyoviy, biologik va aralash turlarga bo`linadi. Sportda ko`pgina jarohatlar jismoniy (mexanik va harorat) omillar ta`sirida yuzaga kelishi va ularning orasida aynan mexanik jarohatlar (ya`ni, lat eyish, kapsula-bog’lam apparati jarohatlari, yaralanish va b.) ko`p uchrashi sababli quyida faqat shu omillar ko`rib chiqiladi.

Tayanch harakat apparati jarohatlanishini ishlab chiqilgan tasnifi asosini etiopatogenetik va morfofunktsional tamoyillar tashkil etadi. O`z navbatida, tayanch harakat apparati jarohatlarini morfologik belgilari anatomik – topografik va anatomik – struktur o`zgarishlarni o`z ichiga oladi.

Sportchi jarohat etiopatogenezining yuzaga kelish sabablari:

  1. Bevosita:
  • tashkiliy sabablar (murabbiyning nazariy va amaliy tayyorlanganlik darajasi, musobaqalar jadvali, hakamlar saviyasi, mashq qilish jarayonini qoniqarsiz moddiy-texnik ta`minoti, sanitariya-gigiena va iqlim sharoitlari);
  • uslubiy sabablar (guruhlarni tuzish, chigil yozar mashqlarini bajarmaslik, izchillik tamoyilini buzilishi, jismoniy yuklamalarni jadallashtirish, davolashni kuzatishdagi kamchiliklar).
  1. Bilvosita, sportchini individual xususiyatlariga bog’liq sabablar:
  • texnik-taktik tayyorlanganlik darajasining pastligi;
  • sust jismoniy tayyorgarlik;
  • ma`naviy-irodaviy tayyorgarlikni etarli darajada bo`lmasligi, ruhiyemotsional noturg’unlik;
  • sportchi sog’ligidagi muammolar (tayanch harakat apparatining yashirin va yaqqol kasalliklari); – intizom buzilishi; – boshqa sabablar.

Sportda jarohatni yuzaga kelish mexanizmi:

  1. Jarohatlanayotgan to`qimani fiziologik mustahkamligidan oshib ketuvchi yoki undan oshmaydigan jarohatlovchi ta`sirotni nisbiy kattaligi (kuchi).
  2. Jarohatni takrorlanish chastotasi:
  • bir vaqtda yuzaga keluvchi jarohat;
  • takroriy jarohat;
  • surunkali takrorlanuvchi jarohat.
  1. Kuch ta`sir qiladigan joy:
  • bevosita mexanizm (zarba, yiqilish, urilib ketish);
  • bilvosita mexanizm (koordinatsiyalanmagan bukilish, rostlanish, yiqilish, o`tirib-turish, buralish);
  • kombinatsiyalashgan mexanizm.

Anatomik-topografik o`zgarishlar.   

  1. Sportchi gavdasini alohida qismlari (bosh, bo`yin, qo`llar, tana, oyoqlar) da jarohatlarni joylanishi (lokolizatsiya). ular o`z vaqtida tayanch harakat apparatini alohida bo`g’inlari (bilak-tirsak, elka bo`g’imi, elka-tirsak bo`g’imi, bilak-kaft bo`g’imi, qo`l kafti, ko`krak qafasi, qorin, bel sohasi, tos kamari, tos-son bo`g’imi, son, tizza bo`g’imi, boldir, tovon-boldir bo`g’imi, tovon) larga bo`linadi. Sportchilarda tayanch harakat apparati jarohatlari va kasalliklari tasnifi.

hammasi bo`lib 20 ta pozitsiya.

  1. Jarohatlarni kichik tizimlar sohasida joylashuvi:
  • teri qoplami (teri osti yog’ qatlami, fastsiyalar, teri osti shilliq qavatlari);
  • harakat a`zolari (mushaklar va paylar, bo`g’imlar, markaziy va periferik asab tizimlari);
  • tayanch a`zolari (suyaklar, suyakusti pardasi).

Anatomik – struktur o`zgarishlari.

  1. Jarohat xususiyati:
  • tayanch harakat apparati mikrotravmalari (kichik jarohatlar, kuchli

zo`riqish);

  • tayanch harakat apparati makrojarohatlari (yaralanish, lat eyish, qontalashlar, mushaklar va paylar uzilishi, bo`g’imlarning shikastlanishi, sinishlar, chiqishlar va h.k.).
  1. Patologik jarayonining tarqalganlik darajasi:
  • yakka jarohat;
  • birgalikda sodir bo`lgan jarohatlar; – kombinatsiyalashgan murakkab jarohatlar.
  1. Travmatik jarohat kasallik bosqichi:

– o`tkir; – o`tkir osti; – surunkali.

  1. jarohat kasalligi davri: – kompensatsiya; – sustkompensatsiya; – dekompensatsiya.

Mavzular.

manba

Read more articles

Fikr bildirish