Rossiya imperiyasining O’rta Osiyodagi mustamlakachilik siyosati va unga qarshi milliy ozodlik harakatlari.
Rossiya imperiyasining O’rta Osiyodagi mustamlakachilik siyosati va unga qarshi milliy ozodlik harakatlari. Rossiya imperiyasi XIX asrning 50-60-yillarida harbiy istilochilik yo’li bilan Qo’qon xonligi hududining bir qismini bosib oldi. K.R Kaufman xonlikni qolgan hududlariga ham o’z ta’sirini ko’rsatish maqsadida 1868-yilda xon bilan shartnoma tuzdi. Unga ko’ra, xonlikda Rossiya savdogarlariga katta imkoniyatlar berildi. Bu davrda xonlik yerlari ancha qisqarib, xazinaga tushadigan daromadlar kamaydi. Urush natijasida ko’rilgan zararlar xalq ommasi zimmasiga tushdi, soliq va majburiyatlar ko’paydi. Buning oqibatida xonlikda ichki nizolar, xalq noroziligi kuchayib ketdi.
1873 yil 29 may kuni esa xonlik poytaxti Xiva shahri ham ruslarga taslim bo’ladi. Bu vaqtda mag’lubiyatga uchrayotganligini payqagan Muhammad Rahimxon II Izmiqshur tarafga qochib ketagan edi. Xonning nomidan muzokaralar olib bormoqchi bo’lgan Otajon to’ra va Amir to’ralarni Kaufman qaytaradi va faqatgina xon bilan muzokaralar olib bormoqchi ekanligini bildiradi.
Po’latxon qo’zg’olonining kuchayib ketishidan xavotirga tushgan mustamlakachi hukumat, ularni tor-mor qilish uchun Andijonga hujum qildi. Chunki qo’zg’olonchilarning asosiy kuchlari shu yerda joylashgan edi.
General M. Skobelev boshchiligidagi hujum 1875-yil oktabr oyi boshida boshlandi. Shahar 1876-yil yanvarda uyushtirilgan ikkinchi hujum natijasida qiyinchilik bilan egallandi.
Rossiya imperiyasining general M. Skobelev boshchiligidagi qo’shinlari 1875-yil 18-oktabrda Namanganga joylashib, K.P. Kaufman qo’mondonligi ostidagi harbiy kuchlarga qo’shildi. Ikki tomon o’rtasida janglar 1876-yil yanvar oyi oxirigacha davom etdi. General M. Skobelev boshchiligidagi qo’shin fevral oyiga kelibgina harbiy qurol ustunligi bilan g’alabaga erishdi. Po’latxon va uning tarafdorlari qatl qilindi.
1876-yil 19-fevralda podsho hukumatining Qo’qon xonligining tugatilganligi to’g’risidagi farmoni e’lon qilindi. Shu tariqa, Qo’qon xonligi hududi o’rnida Turkiston general-gubernatorligi tarkibiga kiruvchi Farg’ona viloyati tashkil qilindi. Vi- loyatga Qo’qon xonligini bosib olinishidagi harbiy yurishlarga rahbarlik qilgan general M. Skobelev harbiy gubernator etib tayinlandi.
XIX asrning ikkinchi yarmida Rossiya imperiyasining O’rta Osiyoda olib borgan istilochilik yurishlari natijasida Qo’qon xonligi Buxoro va Xiva davlatlaridan farqli ravishda davlat sifatida butunlay tugatildi. Rossiya imperiyasining O’rta Osiyodagi mustamlakachilik siyosati va unga qarshi milliy ozodlik harakatlari.