Radikulit va uning turlari.
Radikulit va uning turlari. Radikulit ko`p uchraydigan nerv tizimi xastaliklaridan biri hisoblanadi, bunda orqa miyaning nerv ildizlari va ulardan ketadigan nerv tolalari zararlanadi. Shifokorlarning ta`kidlashicha, bu kasallik ko`pincha umurtqa pog’onasi dardi –osteoxondroz oqibatida kelib chiqadi. Shuningdek, radikulit jarohatlar, sovqotish, organizmning ichdan zaharlanishi, yuqumli kasalliklar asorati sifatida ham rivojlanishi mumkin.
Umurtqa pog’onasi haqida
Radikulit haqida ma`lumot berishdan avval umurtqa pog’onasi fiziologiyasi xususida so`z yuritsak.
Umurtqa pog’onasini uzunasiga kesib qaralsa, pog’onalar hosil qilgan suyakdan iborat umurtqa kanali ko`zga tashlanadi. Umurtqa kanalida orqa miya mavjud, shu orqa miyadan o`ttiz bir juft nerv ildizchalari chiqadi. Nerv ildizchalari umurtqa kanalidan ingichka suyak teshigi orqali chiqadi, uning diametri ildizcha diametridan salgina katta xolos. Har bitta nerv va ildizcha bir-biridan ajralib turadigan nerv tolalaridan iborat. Bir xillarining tolalari sezgir, ikkinchi xillari atrofdagi to`qimalarning oziqlanishi va qon aylanishini, uchinchilari esa mushaklar qisqarishini boshqarib turadi. Sezgir tolalarning zararlanishida igna sanchilgandek og’riq kuzatiladi, moddalar almashinuvi va qon aylanishini boshqaradigan nerv tolalari zararlanganda soch o`sishi va ter ajralishi izdan chiqadi, tirnoqlar tez sinadigan va mo`rt bo`lib qoladi. Uchinchi xildagi nerv tolalari zararlanganda esa mushaklar atrofiyasi (ozib, kichrayishi) va spazmlar ro`y beradi.Umurtqa pog’onasi zararlanishidan tashqari ba`zan ipodinamiya (kamharakatlilik) va asabiy zo`riqishlar ham radikulit xavfini keltirib chiqaradi. Bu kasallikning birinchi alomati – og’riq, ya`ni zararlangan nerv ildizchalari va nerv tolalari bo`ylab og’riq turishi, sezuvchanlikning yo`qolishi ro`y beradi. Radikulit odatda birdaniga paydo bo`lib, ko`p hollarda surunkali tusga o`tadi va keyin tez-tez qo`zg’ab turadi. Radikulit va uning turlari.
Radikulitning turlari
Nerv tolalari va ildizchalarining qaysi qismi zararlanganiga qarab radikulit turlarga bo`linadi.
Bel-dumg’aza radikuliti ancha keng tarqalgan bo`lib, bunda bel va dumg’aza sohasida hamda quymich nervi bo`ylab har xil og’riq paydo bo`ladi. Og’riq qimirlaganda kuchayadi, shuning uchun ham bemor birdaniga qimirlolmaydi, yurganda esa tanasini oldinga yoki yon tomonga egib oladi, natijada umurtqa pog’onasining qiyshayishi, orqa mushaklarning taranglashishi ro`y beradi. Ba`zan bemor og’riqni kamaytirish uchun o`rinda oyoqlarini bukib, qorniga tortib yotadi. Agar faqat bel nervi ildizchalari zararlansa, og’riq son yuzasida bo`ladi. Quymich nervi chiqadigan dumg’aza bo`limi ildizchalari zararlanishi bilan kechadigan bel-dumg’aza radikuliti ko`pincha «ishias» deb ham yuritiladi. Ishiasda og’riq quymich nervi bo`ylab (dumba, sonning orqa yuzasi, boldir, oyoq panjasiga) tarqaladi. Oyoq sovqotadi, uvishadi, chumoli o`rmalagandek sezgi paydo bo`ladi. Bora-bora kasal oyoqning mushaklari tonusi susayadi, «so`lib» qolganga o`xshaydi. Bu atrofiyaga uchrashdir. Quymich nervining tortilishi (odam engashganda, oyoq ko`tarilganda) og’riqning zo`rayishiga olib keladi.
Bo`yin-elka radikulitida og’riq ensa, elka va kurakka tarqaladi. Boshni qimirlatganda, atrofga qiyshaytirilganda va qo`l qimirlatilsa, ba`zida esa yo`talganda og’riq kuchayadi. Radikulitning bu og’ir turida qo`l uvishadi, lovullab achishadi, sanchadi, keyinchalik sezuvchanligi o`zgarib atrofiyaga uchraydi, bunda mushaklar kuchsizlanib qoladi.
Ko`krak radikuliti juda kam uchraydi. Bunda og’riq asosan qovurg’alar oralig’ida bo`ladi va bemor qimirlaganida, ayniqsa, chuqur nafas olganida kuchayadi. Radikulitning bu turiga aslo beparvo bo`lish kerak emas, chunki kasallik zo`rayib, o`tkir tusga o`tishi va boshqa jiddiy asoratlarga sabab bo`lishi mumkin.
O`zboshimchalik qilmang!
Radikulit kasalligining kechishi turlicha bo`ladi. Ayrim hollarda u uch-to`rt kun ichida o`z-o`zidan o`tib ketadi. Bu o`tkir holat deyilib, keyinchalik qayta qo`zg’ashi ham mumkin. Ko`p hollarda esa radikulit uzoqroq davom etadi. Bu vaqtda e`tiborsizlik qilinsa, oyoq falajlanadi, bora-bora kishi nogiron bo`lib qolishi mumkin. Umuman, radikulit bilan og’rigan bemorni nevropatolog shifokor davolaydi, avvalo, kasallikni keltirib chiqargan sabablarni aniqlash lozim. Shundan so`ng og’riqni kamaytiruvchi dorilar beriladi, shuning barobarida fizioterapevtik muolajalar, davo gimnastikasi, umurtqa oralig’ini kengaytirish (umurtqalararo disk faoliyatini tiklash), sanatoriylarda davolanish tavsiya etiladi.
O`zbilarmonlik bilan belga issiq qilish, og’riq qoldiruvchi dorilar ichish faqat vaqtincha naf berishi mumkin. Agar bemor qunt bilan davolansa, butunlay tuzalib ketadi. Surunkali radikulit va uning vaqti-vaqti bilan zo`rayishining oldini olishda davo gimnastikasi, fizkul’tura va egiluvchanlik mashqlari bilan shug’ullanish muhim ahamiyatga ega. Radikulit va uning turlari.