Jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlari vaqtida energiyaning sarflanishi.

Jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlari vaqtida energiyaning sarflanishi

Jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlari vaqtida energiyaning sarflanishi. Energiya sarflanishini belgilash to`g’ridan-to`g’ri kolorimetriya metodi orqali amalga oshiriladi. Uni odam faoliyatining xar-xil turlari bo`yicha sarf qilingan energiya miqdorini maxsus ravishda tadqiq etish asosida tuzib chiqilgan jadvallarga qarab, kislorod istemol qilish yuzasidan tekshirib aniqlanadi.

Sportda energiya sarflanishi ixtisoslashishiga bog’liq bo`ladi. Bunda sport turlari 3 gruppaga ajratiladi.

  1. Bu gruppaga ko`proq aerobik tipdagi sport turlari kiradi (uzoq masofalarga yugurish, cha g’i uchush, mo`ljal olib yurish, velosiped uchish, suzish, yurish); trenirovkalar, uzoq muddat ishlashni va katta-katta (sutkasiga 6000-7000 kkal) energiya sarflanishini talab qiladi.
  2. Aerobik – anaerobik gruppa (o`rtacha masofalarga yugurish, sport o`yinlari, eshkak eshish, kurash); trenirovkalarda ham uzoq davom etadigan ishlar bajariladi, ham nisbatan qiska muddat davom etadigan ishlar bajariladi ( takroriy metod qullaniladi), bunda energiyaning sarflanishi 1 sutkada 5000-6000 kkal ga to` g’ri keladi.
  3. Anaerobik gruppa (sakrash, sprintercha – yugurish); trenirovkalar muskullarga intensiv ravishda qisqa muddatli zo`riqish to` g’ri keladigan tarzda o`tkaziladi; energiya sarflanishi 4500-5000 kkal ga to` g’ri keladi.

Sportda energiya sarflanishining tejemliligi texnikaning ratsionalligi bilan bog’liqdir. Yuksak darajada sport texnikasiga ega bo`lgan chang’ichi pastroq darajada sport texnikasiga ega bo`lgan chang’ichi bilan bir xil tezlikda xarakat qilgan vaqtida kamroq energiya sarflaydi, energiya baravar sarf qilingan vaqtda esa undan ko`ra ko`proq va katttaroq tezlikka erishadi. Bunda energiya sarflanishidagi tejamkorlik ko`proq darajada mexanik ishga sarflanadigan energiyadan samaraliroq foydalanish orqali belgilanadi. Bunda issiqlikka aylanadigan energiya miqdorida aytaylik farq bo`lmaydi. Jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlari vaqtida energiyaning sarflanishi.

Jismoniy mashqlar mashg’ulotlari bilan ovqatlanish o`rtasida 30-40 minut tanaffus, interval bo`lishi kerak. Bu vaqt yuklamadan keyin qon aylanishini tiklab olish uchun hamda qonni ishlab turgan muskullardan ovqat xazm qilish organlariga qayta taqsimlash uchun zarurdir. ertalabki nonushta arkibida oqsillarning o`rtacha miqdori nisbatan ko`proq bo`lishi lozim. Ya’ni oqsillarning kaloriya qiymati 2022%, yo g’larniki 35%, uglevodlarniki 43-45% tashkil etmo g’i kerak. Oqsillar organizmdagi metobolik prosesslar aktivligini ko`taradi. Nerv va gormonal sistemalarning aktivligini oshiradi. Sportchilarning ovqatlanishi o`zining ancha yuqori kaloriyada bo`lishi bilan hamda ovqatlanish rejim iva kundalik ovqat rasionining taqsimlanishida ba’zi bir o`ziga xususiyatlari bilan ajralib turadi.

Sportchilarning energiya sarflashi sportchi bo`lmagan kishilardan farq qiladi, xaftaning ayrim kunlarida sezilarli darajada ajralib turadi. Rivojlanib borayotgan trenirovka kunida energiya sarflanishi 6000-7000 kkal, dam olish kuni esa 2500-3000 kkal ga etishi mumkin. Ovqat ratsionining kaloriya qiymati bir xafta mobaynida xar kuni sarflanadigan energiyaning o`rtachi miqdoridan kelib chiqmog’i kerak. Bunda energiya sarflanishi bir kunlik ovqat ratsionini qimmatidan ortiq bo`lsa, boshqa kuni esa undan kamroq bo`ladi, ya’ni ovqatning kaloriya qiymati va tarkibi nisbatan stabil bo`lishi lozim. Lekin energiya sarflanishi esa bir xaftalik tsikl kunlarida bir biridan sezilarli darajada farq qilishi mumkin.

Mavzular.

manba

Read more articles

Fikr bildirish