Jismoniy tarbiya mashg’ulotlarida tuproq gigienasining ahamiyati.
Jismoniy tarbiya mashg’ulotlarida tuproq gigienasining ahamiyati. Tuproq xavo va suv kabi muxit xisoblanadi. U bilan odam bevosita butun hayoti davomida birga bo`ladi. Er yuzida yashaydi, tuproqdan suvni kavlab oladi. Xar turli qazish ishlari va qishloq xo`jalik ishlarini bajarib, odam doimo ba’zi bir tuproq omillari ta’sirida bo`ladi. Ular sharoitga qarab inson sog’lig’iga xar-xil ta’sir ko`rsatadi.Tuproqning ustki qavati murakkab mineral birikmalar kompleksidan (90-99%) va organik moddalardan (1-10%) iborat. Mineral qismi asosan qum, tuproq, oxak, loy va ular tarkibiga kiruvchi kremniy, alyuminiy, kal’tsiy, magniy tuzlari va boshqalardan, organik qismi o`simliklar qoldig’i va xayvonlar organizmi maxsulotlari chirishi natijasida xosil bo`ladigan chirindidan (gumus) iborat.
Tuproqning bu qavati juda ko`p miqdorda mikroblar saqlaydi. Turpoqning geologik tuzilishiga qarab quyidagicha tafovut qilinadi; qum tuproq (80% dan ortiqrog’i qum), qumloq tuproq (60% dan ko`prog’i tuproq), sog’ tuproq, sho`rxok (xloridlarga boy), qora tuproq (20% ko`prog’i chirindi), to`rfli tuproq va boshqalar. Jismoniy tarbiya mashg’ulotlarida tuproq gigienasining ahamiyati.
Tuproq doimo xar-xil chiqindilar bilan ifloslanadi va agar ular tozalanish qobiliyatiga ega bo`lmaganida edi unda erda xayot bo`lmas edi. Tuproq organik moddalarni epidemiologik jixatdan juda xavfli noorganik moddalar – mineral tuzlar va gazlarga aylantirishi mumkin. Bu juda ham murakkab jarayon, bu o`z-o`zidan tozalanish deb aytiladi. U shunday yuz beradi: tuproqqa tushgan organik moddalar o`zidagi kasal tug’diradigan mikroblar va gijja tuxumlari bilan birga qisman filtlanib, ushlanib qoladi va yutilib ketadi.
Biokimyoviy va mikrobiologik jarayonlar ta’sirida axlatlar tuproqdan o`tib yoqimsiz xidini, zaxarliligini va boshqa xususiyatlarini yo`qotadi, kimyoviy tarkibi radikal o`zgarishiga uchraydi. Chiqindilarning uglevod qismi tuproqda karbonat angidrid va suvgacha oksidlanadi; yog’lar glitserin va kislotalarga parchalanadi, shundan keyin karbonat angidrid va suvgacha oksidlanadi; oqsillar aminokislotalarga parchalanadi va undan azot ammiak formasida ajralib chiqadi, keyin oksidlanib nitrat va nitrit kislotalarga parchalanadi.
Suvni zararsizlantirishda xlorlash usuli oddiy arzon va etarli darajasi ishonchli xisoblanadi. Shunga qaramasdan uning to`la-to`kis gigienik talablarini qondira oladi deb xisoblash mumkin emas. Xlor suvning tabiiy xolatini, mazasini, xidini buzadi; doimiy istemol qilish natijasida organizmga xavfli ta’sir qilishi extimoldan xoli emas. Xlorga chidamli bakteriyalar ham bor. Ularga xatto katta miqdordagi xlor ham ta’sir qilmaydi. Uy-dala sharoitlarida va turistlar lagerida suvni tozalash va zararsizlantirish uchun xuddi vodoprovod stantsiyasidagi suvlardan, lekin osonlashtirilgan xolda foydalaniladi.
