Bolalar sog’lig’i va unga ta’sir qiluvchi omillar.
Bolalar sog’lig’i va unga ta’sir qiluvchi omillar.Tug’ilish-yil davomida tug’ilganlar sonining aholining 1000 tasiga nisbatan olingan miqdori. Hozirgi sharoitda tug’ilish o`rtacha 15 dan 25 foizgacha o`zgarib, shaharda qishloqdagiga nisbatan kam.
O`lim- 1000 ta aholiga nisbatan olingan yil davomida o`lganlar soni bo`lib, o`rtacha 9-15 foizni tashkil etadi.
Bolalar o`limi hozirgi vaqtda O`zbekistonda asosiy muammolardan bo`lib, oilalarni rejalashtirish haqida tushuntirish ishlarini yaxshi yo`lga qo`yish, onalarni etarli tibbiy bilimlarga ega etib borish natijasida ancha kamaytirildi.
Kasallanish-aholi salomatligini izdan chiqish hollari bo`lib, aholi salomatligiga baho berishda katta ahamiyatga ega. Jamiyatdagi kasallanish haqidagi ma’lumotlar quyidagi manbalardan olinadi.
- davolash profilaktika muassasalariga murojat etishlariga qarab;
- medisina ko`riklari natijalariga qarab;
- v) o`lim sabablariga qarab;
Bolalarni sog’lom o`sishlari doimo tibbiy xodimlar nazoratida turadi, ular reja bo`yicha bolani sog’lom-jismoniy tetik o`sishini doimo kuzatib, tekshirib, yozib, qiyoslab boradilar.
Bolani qanday o`sayotganligini kuzatishda boshqa tekshiruv usullari hatli antropometrik tekshiruvlar qilib jadval qilib, yozib va kuzatib boriladi. Bu tekshiruvga bolani bo`yini santimetrda rostomer degan asbobda o`lchab turish, og’irligini tarozida aniqlash ko`krak qafasini santimetrda aniqlash, bosh aylanasini santimetrda bilish muhim o`rinli turadi. Bolani normal rivojlanishida aniqlangan standart ko`rsatkichlar jadvaliga qarab, bolani doimo tekshirib, unga ham rivojlanishi bo`yicha har bir tekshiruv natijasini jadval sifatida yozib boriladi va normaga taqqoslanadi.
Agarda normal standartdan o`zgarsa darhol bolani salomatligida o`zgarish bo`layotganligi bilinadi va tibbiy choralar ko`riladi. Agar olinayotgan ko`rsatkichlar standart norma atrofida bo`lsa, bolani sog’lom o`sib rivojlanayotganligidan dalolat beradi. Bir yoshdan yuqori o`smirlar uchun sog’lom rivojlanish ko`rsatkichlari jadvali quyidagicha bo`ladi.
Bolalar sog’liga ta’sir etuvchi xavfli omillarni aniqlash
Bola sog’lom o`sishi uchun doimo jismoniy tarbiya bilan shug’ullanishi va hakozo ozoda yurishi, tibbiy gigienik talablarga rioya qilishi lozim. Bolani o`sishi va rivojlanishiga, turmush sharoitlari boshdan kechirgan kasalliklari va jismoniy tarbiyaning xususiyatlari, hamda atrof-muhit muayyan darajada ta’sir ko`rsatadi.
Bola organizmining zo`r berib jismoniy va ruhiy rivojlanishi, hayot uchun muhim funktsiyalarini idora etuvchi nerv sistemasining takomillashishi organizmning tashqi muhit bilan bog’lanishi ta’minlaydi va bolalarni mehnatga ko`niktiradi.
Bolalarda gigienik ko`nikmalarni tarbiyalash ularni salomatligini saqlash va mustahkamlash garovidir.Ularni pokizalikka o`rgatish zarur. Bola ertalab va yotishdan avval yuvinishi, tishlarini yuvib tozalashga odatlanishi kerak. Maktabga borish bolaning hayotida muhim bosqich hisoblanadi. Pedagogik ba otaonalarining vazifasi bola oldida turgan qiyinchiliklarni iloji boricha osonlashtirishdan iborat.
Bolaning aqliy mehnat gigienasining buzilishiga uo`l qo`yish yomon oqibatlarga sabab bo`ladi. Darslarni haddan tashqari qo`yilgan o`quv rejimining yo`qligi, yaxshi dam olmaslik, mehnat qilmaslik, bola nerv sistemasi faoliyatining izdan chiqishiga, organizmning toliqib qolishiga va oqibatda turli infeksiyalarga chidamliligini susayishiga olib keladi. Bola organizmining ruhiyatining normal rivojlanishi uchun meyoriy uyquni bo`lishi ham katta ahamiyatga ega 7-10 yashar bolalar 10 soat uxlashi kerak. Agar ular kamroq (7-8 soat ) uxlasa ish qobiliyati 30% pasayadi. Surunkali uyquga to`ymaslik esa, aqliy toliqish nevrozga jizzakilik, dag’allik, hayol parishonlikka sabab bo`ladi. Maktab yoshidagi bolalrni tunda kattalar uchun mo`ljallangan ko`rsatuvlarni ko`rishga ruxsat bermaslik kerak., chunki hayajonlanish, qo`rquv, qo`rqinchli tushlar ko`rishiga sabab bo`lishi mumkin. Bolaning tinch uxlamasligi va uyqusida tishlarini g’ijirlatishi nerv sistemasining ortiq darajada qo`g’alganligidan darak beradi. Bu holni uzoq vaqt takrorlanishi esa bolaning ruhiyatiga salbiy ta’sir qiladi.
Bundan tashqari oiladagi muhit sharoit ham bolalarni jismonan va ruhan tetik bo`lib o`sishiga yoki ruhiy va salbiy buzilishiga o`z ta’sirini ko`rsatmay qo`ymaydi. Oiladagi har xil kelishmovchiliklar, janjallar bularning barchasi bolaning tarbiyasini izdan chiqishiga va bolaning ruhiy sog;lom o`sishiga xalaqid qiladi.
Bolaning salomatligiga yana tashqi atrof- muhit omillar suv, havo, o`simliklar, shovqin, turli dori vositalari, ekologiyani buzilish omillari salbiy ta’sir ko`rsatishi mumkin.
Yana bola salomatligiga salbiy ta’sir qiluvchi omillar noto`g’ri muvofiqlashmagan va tartibsiz ovqatlanish ham kiradi.
Bundagi ketligi factor gigodinamiya kamxo`raklik bo`lib, buncha piyoda yurmay transportda yurish, jismoniy tarbiya bilan shug’ullanmaslik kiradi.
Ruhiy emoqmonal zo`riqish bola organizmiga salbiy ta’sir ko`rsatib, kasallikni keltirib chiqarish mimkin.
Bolalarni tamaki chekishga o`rganishi ularni salomatligiga jiddiy zarar keltiradi.
Bola tibbiy gigienik talablarga amal qilsa salbiy omillardan o`zini saqlasa, u jismonan, ruhan sog’lom bo`lib o`sadi. Buni amalgam oshirishda pedagog, tibbiy xodim, ota-onalar birgalikda bolani tarbiyasi bilan shug’ullanishlari kerak bo`ladi.
