Badiiy adabiyotning boshqa san’at turlari bilan aloqasi.
Badiiy adabiyotning boshqa san’at turlari bilan aloqasi. Badiiy adabiyot san’atning boshqa turlari rivojiga kuchli ta’sir ko‘rsatganidek, boshqa san’at turlari ham badiiy adabiyot taraqqiyotiga kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Ya’ni, adabiyot boshqa san’at turlari bilan aloqada yashaydi va rivojlanadi. Masalan, o‘zbek milliy teatrining rivojlanishi o‘zbek badiiy prozasining tasvir va ifoda imkoniyatlarini kengaytirgani, nasriy asarlar strukturasini o‘zgartirgani shubhasizdir. Zamonaviy nasriy asarlarda «sahnaviylik»ning kuchaygani, dialoglarning tobora keng o‘rin olib borishi hamda tasvirda «ob’ektivlik»ka intilishning ortgani teatr san’atining rivoji bilan bog‘liqdir. Zero, teatr san’ati milliy badiiy tafakkurni boyitdi: nosirlarimiz «dialog» vositasida qahramonlar ruhiyatini ochish, hayotiy holatning ruhiy asoslarini ko‘rsatish kabi yangi badiiy imkoniyatlarni o‘zlashtirdilar. Ikkinchi tomondan, o‘quvchilar shu xil nasriy asarlarni qabul qilishga tayyorlandilar, epik nasriy asar voqealarini «chetdan» «2.5-rasm» kuzatish (xuddi sahna asarini tomosha qilayotgandek) orqali estetik zavq olish, asar mazmun-mohiyatini tushunish ko‘nikmalarini hosil qildilar. Boshqa bir misol tariqasida musiqani olaylik.
Milliy turmush tarzining, hayot ritmining o‘zgarishi barobari milliy musiqamiz ritmida ham o‘zgarishlar sodir bo‘ldiki, bu o‘zgarishlar she’riyatda ham kuzatiladi. Milliy rangtasvir san’atining, xususan, undagi portret va peyzaj janrlarining rivoji va milliy nasrimizdagi peyzaj, portret tasviridagi o‘zgarishlar, shuningdek, peyzaj she’rlar haqida ham yuqoridagicha fikrlarni aytish mumkin bo‘ladi. Bulardan ko‘rinadiki, badiiy adabiyotning tasvir va ifoda imkoniyatlarining kengayishi va takomilida uning boshqa san’at turlari bilan aloqasi muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bois ham hozirgi adabiyotda nafaqat adabiy turlar orasidagi sintezlashuv, balki boshqa san’at turlari bilan sintezlashuv hollarini ham kuzatish mumkin. Misol tariqasida X.Davronning tubandagi she’rini olaylik:
Ro‘mol o‘rab ko‘chaga chiqdi,
ro‘molini yechdi ko‘chada
va sochlari birdan shovullab
oqib ketdi yelkalaridan.
Juda go‘zal ayol edi u
qalandardek ergashdi.
Bu she’r o‘quvchisining ko‘z oldida tasvir birma-bir, xuddi kino kadrlaridek namoyon bo‘ladi. Ya’ni, she’rning qabul qilinishida kino asarini qabul qilishga yaqinlik, demakki, uning ifoda yo‘sinida kino «tili» ga yaqinlik bor. Demak, badiiy adabiyotga qotib qolgan hodisa sifatida ham, mutlaqo mustaqil hodisa sifatida ham qaramaslik kerak. Shundagina bugungi adabiyotdagi o‘zgarishlarni his qilish va ularni «xazm» qila olish mumkin bo‘ladi. Aks holda mutaxassis sifatida ham, kitobxon sifatida ham cheklanib qolish, adabiy hodisalarni o‘tmish «toshi» bilangina o‘lchaydigan bo‘lib qolishimiz mumkin.