Anamnez. Bolalar va o`smirlarning jismoniy rivojlanishi.
Anamnez. Bolalar va o`smirlarning jismoniy rivojlanishi. Anamnez (yunonchasiga anamnezis – xotira), yoki so`rash, sub`ektiv tekshrishi usullariga vrach kuzatuvida kiradi. Uning tibbiy anamnezi umumiy, biografik ma`lumotlarga (yosh, mutaxassislik, oilaviy holat, ma`lumoti va boshqalar) tarbiya sharoiti, uqishi, mehnati va turmushi oldingi, hozirgi davrlarda og’rigan kasalliklari, oilasidagi uchraydigan kasalliklar, salbiy odatlari va boshqa berilgan savollarga javoblarida o`z aksini topadi. Sport anamnezida esa sport bilan shug’ullanishning boshlang’ich davri jismoniy yuklamalarni bajarish vaqtida sodir bo`lgan muammolar va shikoyatlar kiradi.
Jismoniy rivojlanish bu organizmning har tomonlama (komlpeks) funktsional va morfologik xususiyati bo`lib, uning aniqlash unda mavjud bo`lgan zahira kuch bilan ifodalanadi. Jismoniy rivojlanish kattalar va bolalarda bir xil emas kattalarda jismoniy rivojlanish mezoni sog’lomligi bilan ifodalansa bolalarda esa ularning organizmining to`g’ri o`sishi va rivojlanishi bilan iofdalanadi. Jismoniy rivojlanish mezoni bo`lib, gavda tuzilishi ham hisoblanadi. Gavda qismlarini tuzilishiga organizm bir kishini (bolani) gavda tuzilishi uning konstitutsiyasiga bog’liq bo`ladi. konstitutsiya (gavdatuzilishi) asosan uning irsiyati va tashqi muhit omillariga (yashash shart-sharoilari, ovqatlanishi, kasallanganlik holati, mehnat jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanganligi) bog’liq bo`ladi. jisomniy rivojlanishni aniqlash orqali bolalar va o`smirlarning jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanishlarini ular organizmiga ta`sirini ijobiy va salbiy ta`sirini, bolalarni sport turlariga tanlashni,sport formasini tashkil topishi va har bir shug’ullanuvchini shaxsiy morfofunktsional xususiyatlarini aniqlashga yordam beradi. Jismoniy rivojlanishning asosiy usullari bo`lib, tashqi kuzatuv (somatoskopiya) va antropometriya usullari ham kiradi. Somatoskopiya usulida gavda, ko`krak qafasining, qorinning, qo`l va oyoqlarning shakli, yog’ bosish darajasi, muskullar va suyak sistemalari rivojlanishining xususiyatlari aniqlanadi. Somatoskopiya usuli sport bilan shug’ullanayotgan bolalar va o`smirlarning tana tuzilishi turini hamda konstitutsiyasini aniqlashga imkon beradi. Sog’lom bolalar ko`krak qafasi konussimon, silindrsimon yoki yassi shaklida bo`ladi. somatoskopiya usuli orqali yosh sportchi va jismoniy tarbiya bilan shug’ullanuvchi bolalarning qomati to`g’risida xulosa chiqariladi. Anamnez. Bolalar va o`smirlarning jismoniy rivojlanishi.
Antropometrik tekshiruvlar somatoskopik usul bilan olingan natijalarni to`ldiradi. Qayta o`lchov yosh sportchini jismoniy rivojlanishining o`sish dinamikasini aniqlashga yordam beradi. Antropometrik tekshiruvlarda quyidagi ko`rsatkichlar o`lchanadi: bo`yni turgan va o`tirgan holatda, tana og’irligi, ko`krak qafasi aylanasi. O`pkani tiriklik sig’imi, qo`l va gavda muskullari kuchi o`lchanadi. Juda ko`p soha mutaxassislarini (antropologiya, meditsina, pedagogika, genetika,immunologiya, anatomiya, fiziologiya, biologiya va boshqalarni) o`ziga jalb qiladigan mummolardan biri bolalar va o`smirlarni biologik va pasport ma`lumot yoshlarini bir-biriga to`g’ri kelmasligi hisoblanadi. Bu muammo sport tibbiyoti va butun pediatriyani ham asosiy muammolaridan bir bo`lib hisoblanadi. Biologik yosh ayrim to`qima, organ, sistema va butun organizmning morfofunktsional darajasini etishishini shaxsiy xususiyatlarini yig’ilgan holdagi aks etishidir. SHuning uchun biologik yosh mezoni bo`lib, tug’ilgandan keyingi bola hayotining yosh davrilaridagi morfologik, funktsional va bioximik ko`rsatkichlarini aniqlashda va taxlilda o`z aksini topadi. Morfologik mezon sifatida ko`proq skeletni etishishi (uning suyaklanishi va tishlarni chiqishi va almashishi), gavda shaklini etilishi, hamda birlamchi va ikkilamchi jinsiy belgilarni paydo bo`lishi qo`llaniladi. Funktsional mezon ko`rsatkichlariga asab va vegetativ hamda tayanch harakat sistemalarini etuklik ko`rsatkichlarini baholash kiradi. Bioximik ko`rsatkichlarga esa fermentativ, gormonal va sitoxromik ko`rsatkichlar kiradi. SHu ko`rsatkichlarni baholash orqali har bir jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanuvchi bolalar va o`smirlarga baho berishadi. Jismoniy ish qobiliyat har xil ko`rinishlarda aks etadi. Bu kishini jismoniy va sport faoliyatiga tayyorligini ifodalaydi. U ingliz tilida PWS- jismoniy ish qobiliyat ma`nosini ifodalaydi. Jismoniy ish qobiliyatni aniqlaydigan omillarga gavda tuzilishi va antropometrik ko`rsatkichlar; aerob va anaerob yo`l bilan energiya hosil qiluvchi mahsulotlarni quvvati, hajmi va sig’imi natijalari; muskul kuchi va chidamliligi, neyromuskul boshqariluvi; tayanch-harakat apparatini holati; energiya hosil qilish va uni sarflashni neyroendokrin boshqarilishi; psixik holat kiradi.
